Sympathy for the devil??

Niet van alle nummers in de Top 2000 is meteen duidelijk hoe ze in een kerkdienst gebruikt zouden kunnen worden. Sommige lijken zelfs geheel ongeschikt, zoals Sympathy For The Devil van de Rolling Stones. Maar dit lied heeft meer potentie voor een Top 2000-kerkdienst in zich dan de titel doet vermoeden.

Eerst iets over de achtergrond van het lied: Mick Jagger schreef het na het lezen van het boek De meester en Margarita van de Russische schrijver Michaïl Boelgakov. Dit boek is weer geïnspireerd op Goethe’s Faust, waarin Faust, een geleerde, ultieme kennis wil verwerven en daarvoor een weddenschap met de duivel aangaat (die de duivel aan het einde van Faust II uiteindelijk verliest).

De invloed van Boelgakov en Faust is duidelijk te merken. Bij Boelgakov is de duivel een man met een verfijnde smaak, wat bij de Rolling Stones in de eerste regel meteen doorklinkt: “I’m a man of wealth and taste”. In de tekst gaat het echter niet zozeer om de duivel als persoon, maar als een personificatie van het kwaad dat al eeuwen lang in de wereld bestaat. Er worden veel voorbeelden genoemd: de kruisiging van Jezus, het gewelddadige einde van het Russische Keizerrijk, de Blitzkrieg, godsdienstoorlogen en de moord op de Kennedy’s. In alle gevallen wordt getoond tot welke verschrikkelijke dingen het kwaad in staat is.

Het refrein, dat ook tussen deze opsomming terugkomt, laat echter merken dat er van sympathie geen sprake is: “Pleased to meet you / Hope you guessed my name, oh yeah / But what’s puzzling [later ook: confusing] you / Is the nature of my game”. Hier wordt getoond dat we het kwaad niet begrijpen en niet kunnen begrijpen. Zoals in de voorbeelden getoond wordt, is het er, maar we kunnen er geen vat op krijgen. Dat laatste wordt geïllustreerd door het feit dat we een naam moeten raden: het kwaad onthult zichzelf niet, maar blijft anoniem.

Wat in het laatste couplet duidelijk wordt, is het feit dat er altijd twee zijdes aan een medaille zijn. Niemand is geheel goed of geheel slecht – we hebben beide kanten in ons. De vraag die hier echter impliciet gesteld wordt, is hoe we daarmee omgaan. Hebben we, zoals in het lied uit het perspectief van het kwaad gevraagd wordt, sympathie voor het kwaad, of verzetten we ons ertegen en blijven zo trouw aan het goede?

Met die vraag sluit het lied aan bij de Faust-legende en bij de Bijbel. Het is het dilemma waarvoor verschillende personen in de Bijbel zich gesteld zien. Het bekendste is misschien wel Job, die alles verliest en toch nog steeds blijft geloven en vertrouwen op God. Hij toont, ondanks alle ontberingen, geen sympathie voor de duivel, maar voor God.

Daarmee is mijns inziens ook dit lied geschikt voor een Top 2000-kerkdienst. We kunnen immers niet ontkennen dat er kwaad in de wereld is en dat er verschrikkelijke dingen gebeuren. Dat moeten we niet negeren – in plaats daarvan moeten we ons afvragen voor welke zijde wij kiezen.